top of page

typisch Zaans

De Zaanstreek is een trotse streek, met veel typisch Zaanse dingen. Het duurt voor nieuwkomers even voor je dat ontdekt, daarom zet ik hier alles typisch Zaanse dingen op een rij. Ontdek ze, ruik ze, proef ze en doe mee! Je leert je streek zo beter kennen, ontmoet nieuwe mensen en hoort verhalen. 

Zaans.nl is de site van Marketing Zaanstreek, voor de promotie van de regio. Daarnaast zijn er twee evenementen-agenda's Uit de Zaanstreek en Agenda Zaanstreek. 

In 2024 bestaat Zaanstad 50 jaar. Hier vind je de festiviteiten en subsidieregeling.

lekkernijen

Zaanstreek is van oudsher een voedselindustriegebied. Veel is verdwenen, enkele typische Zaanse lekkernijen zijn er nog. Ook zijn er nieuwe Zaanse lekkernijen bijgekomen.

​

Zaanse mosterd is een mosterd van het merk Huisman. In grof en fijn. Vroeger werd in de molen De Huisman daadwerkelijk de Zaanse mosterd geproduceerd. Tegenwoordig wordt deze mosterd gemaakt in de mosterd-fabriek in Wormerveer waar zo'n 10.000 potjes per dag van de productiebank rollen.

​

Duivekater is een traditioneel feestbrood, dat in de Zaanstreek wordt gebakken. Het is een langgerekt ovaal, zoet witbrood, dat rond Pasen, Pinksteren en met de kerstdagen wordt gegeten. De Zaanse duivekater is een vloerbrood, dat wil zeggen op de plaat gebakken, dus niet in een bakvorm.

 

Zaanse mayonaise, de mayonaise met de rode dop. Het is een romige mayonaise zonder bindmiddel, stabilisator of hulpstof. De receptuur is sinds 1955 ongewijzigd. De fabriek van Van Wijngaarden BV staat in Wormerveer.

​

De Tweekoppige Phoenix is de de distilleerder van de Zaanstreek en maakt Saense Whisky, likeuren, gin en jenever. Zaanshine is ook een ambachtelijke distilleerderij en maakt jenever, absinthe, eau de vie, gin, rum en likeuren. Zaanse slobber is een kruidenlikeur volgens oud Zaans recept.

​

Zaans bier komt van Brouwerij Hoop in Zaandijk, Brouwerij Piek uit Assendelft en van Blaes Beer uit Zaandijk, Zaanse chocola komt van De Euforij en ook wordt er hier Zaanse sambal gemaakt.

​

Zaanwater maakt een mooie, hervulbare waterfles. 

​

Zaanse spullen levert geschenkpakketten met Zaanse producten.

​

geuren

Toen ik hier net kwam wonen, vroeg ik me vaak af, wat ruik ik nu? Ik rook vaak een, voor mij, onbekende geur. Ik vind het bijzonder, dat er zoveel industriegeuren door de lucht mijn neus in komen. Zaanstad, city of smells, zou een slogan kunnen zijn...

Ik ben de volgende geuren tegen gekomen:

  • warme chocoladesaus, deze is afkomstig van Olam Cacao

  • gebrande koffie, deze is afkomstig van de koffiebranderij van Albert Heijn (Hoofdtocht) en vooral ten zuiden van de Westzanerdijk goed te ruiken

  • kippenbouillon, deze is afkomstig van hartige smaken-fabrikant Exter, aan Gerrit Bolkade in Zaandam

  • een zurige geur komt van Tate & Lyle in Koog aan de Zaan. Het is zwavelig water dat je ruikt, dat toegevoegd wordt aan het mais om bederf te voorkomen.

  • Danisco Zaandam aan de Oostzijde produceert plantaardige bind- en geleermiddelen, guargom, uit de guar-plant. De geur die vlak bij deze fabriek te ruiken is, is ????

  • lijnolie van de linoleumfabriek Forbo in Krommenie ruikt ???

  • De geur van de ZOR Zaanse olieraffinaderij is als ????

  • De geur van versgebakken sultana-koekjes kun je ruiken in de buurt van de Verkade-fabriek aan de Westzijde in Zaandam.

​

kleuren

​

Toen ik door de Zaanstreek fietste, zag ik veel verschillende kleuren groen. Heeft dat met het tijdperk te maken? Of met standsverschillen? Ik heb het opgezocht:

In de 17e eeuw werden de huizen van de Zaanstreek in een roodbruine kleur geschilderd. Vanaf ca. 1750 begon men de huizen te schilderen in verschillende tinten groen, naast grijs en geel. Dit groen ontstond niet door één bepaald pigment, maar was een wisselende mix van Bremergroen, Fries groen en Spaans groen. 

De Zaanse kleurenwaaier laat de kleuren zien die in de loop van de tijd op de Zaanse houten huizen hebben gezeten. De waaier begint bij de oudste kleuren en eindigt met de nieuwste. De oudste kleuren zijn die van teer, reuzel en meekrap. Daarna kwamen de lijnolieverven, meestal in aardkleuren, maar vanaf de 17e eeuw ook steeds meer in een kopergroene kleur. Vanaf de tweede helft van de 19e eeuw komen de chromaatgroenen. Dat is het groen dat nu Zaans Groen genoemd wordt. Het zijn krachtige, heldere groenen die hun kleur goed behouden. Bij Histor is de kleur 562 Zaans groen.

​

Op de website Zaanse kleuren vind je alle Zaanse verfkleuren bij elkaar.

​

Kunst met Zaanse onderwerpen vind je bij Zaans Groen

feestdagen

Er zijn hier in de Zaanstreek de volgende feestdagen die je misschien niet kent:  

  • Pinksterdrie, derde Pinksterdag.  De Zaanstreek viert die feestdag sinds 1574. Toen versloegen de Zaankanters de Spanjaarden tijdens de Tachtigjarige Oorlog. Zaanse bedrijven waren vroeger dicht op deze dinsdag. Deze lokale bevrijdingsdag raakt in de vergetelheid. PinksterZaan streeft er naar dat deze dag weer massaal gevierd wordt in 2024, dan is het 450 jaar Zaans Ontzet.

  • Het 4 en 5 mei Comité organiseert de herdenking en de Zaanse bevrijdingsdag 

  • Luilak, een feest met vuren, op de vrijdagavond voor Pinksteren.

  • Sint Maarten is een jaarlijkse viering door kinderen van de 11e november. Zij lopen dan in de vooravond met lampions langs de huizen, bellen aan, zingen een liedje en krijgen wat snoepgoed.

​

lied

​

Een speciaal Zaans corona-lied werd gespreven door zanger, tekstschrijver en Zaankanter Barry Menger. Het is vrij te gebruiken. Het heet Meer dan Zaans.

​

De twee stadsdichters, Reinier Fosch en Lisa van Tongeren hebben een ode aan Zaanstad gemaakt.

​

​

podcasts

​

Er zijn al diverse podcasts gemaakt over de Zaanstreek.

 

Het Zaanse avontuur, 4 afleveringen over Zaanstad en de ontwikkelingen voor de toekomst.

​

En Zaanse Zaken, de ondernemers-podcast van de Zaanstreek.

media

Er zijn heel wat lokale media:​

​

​

BZ'ers 

​

Enkele bekende, nog levende, Zaankanters zijn (geboren of nu wonend):

  • Freek de Jonge

  • Harry Slinger

  • Henny Huisman

  • Wolter Kroes

  • Ali B

  • Ronald Koeman

  • Najib Amhali

  • Rayen Panday

  • Ellie Lust

  • Lenette van Dongen

  • Patrick van Hees

  • Marjolijn van Kooten

 

De gemeente heeft 39 bijzondere Zaankanters geselecteerd en hun namen staan vermeld in de raadszaal van het stadhuis. 

evenementen

Er zijn hier in de Zaanstreek evenementen die nergens anders voorkomen. Ik zet ze op een rij:

​

In de dorpen is er de feestweek in Krommenie, met onder andere de polderprutrace en er is de Dag van Westzaan.

verhalen

Wil je meer Zaans? Kijk dan eens hier:

​

Cijfers over de Zaanstreek vind je op het OnderzoeksPlein Zaanstad. 

​

Stichting Zaandamse Gemeenschap bevordert, sinds 1945, het sociale en culturele leven in Zaandam en houdt zich bezig met de bediening vn de Sluis bij de burcht, de inticht van Sinterklaas en de herdenking op 4 mei en opvang van asielzoekers.

​

Er zijn diverse historische verenigingen:

​

​

Oude Zaanse brandweer-voertuigen vind je bij de St. Autoladder Zaandam, St. Wormerveersche stoomspuit.  

​

Werkgroep Struikelstenen Zaanstad streeft er naar dat voor alle Joodse slachtoffers uit Zaanstad een struikelsteen wordt gelegd.

bottom of page